स्वेता भट्ट
नेपालको इतिहासमा जनयुद्ध एक महत्वपूर्ण मोड हो। केही मानिसहरू यसलाई हिंसात्मक आन्दोलन भन्छन्, भने अरूले यो आमूल सामाजिक परिवर्तनको प्रक्रिया मान्छन्। "जनयुद्ध हिंसा होइन, आमूल परिवर्तन हो" भन्ने भनाइ यसै विषयमा आधारित छ।
जनयुद्ध भन्नाले के बुझिन्छ?
२०५२ सालमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (माओवादी) ले सुरू गरेको सशस्त्र आन्दोलनलाई जनयुद्ध भनिन्छ। यसको मुख्य उद्देश्य थियो – देशमा रहेको अन्याय, विभेद, गरिबी र शोषण अन्त्य गरी सबैलाई समान अधिकार दिलाउने व्यवस्था ल्याउनु।
हिंसा किन भयो?
शान्तिपूर्ण तरिकाले परिवर्तन सम्भव नदेखिएको ले माओवादीले बन्दुक उठाए। राज्यले गरिब, महिला, दलित, जनजाति, मधेसीजस्ता समुदायको आवाज सुन्ने प्रयास नगरेपछि माओबादी बाध्य भएर लड्नुपर्ने अवस्था आयो।
"हिंसा होइन" भन्नुको अर्थ के हो?
यो भनाइले यो देखाउन खोजेको हो कि जनयुद्धको मूल उद्देश्य लडाइँ गर्नु थिएन, बरु समाजमा गहिरो परिवर्तन ल्याउनु थियो।:
-जातीय, वर्गीय र लैङ्गिक भेदभाव अन्त्य गर्ने।
-शोषणरहित समाज बनाउने।
-शिक्षामा, स्वास्थ्यमा र रोजगारीमा समान पहुँच दिलाउने।
-केन्द्रिकृत शासन प्रणालीलाई तोडेर स्थानीय तहमा सशक्तीकरण ल्याउने।
-आजको दिनमा यसको महत्व
आज माओवादी आन्दोलनले ल्याएको परिवर्तनहरू गणतन्त्र, संघीयता, धर्मनिरपेक्षता र समावेशी लोकतन्त्र – नेपालमा देखिन्छ। तर जनयुद्धबाट पीडित भएका मानिसहरूको पीडा पनि सत्य हो। त्यसैले यो विषयलाई भावनात्मक र राजनीतिक दृष्टिले होइन, तर्क र ऐतिहासिक सन्दर्भमा बुझ्नुपर्छ।
निष्कर्ष
"जनयुद्ध हिंसा होइन, आमूल परिवर्तन हो" भन्नुको अर्थ जनताको जीवनमा न्याय, समानता र सम्मान ल्याउने लक्ष्य हो। यो यात्रामा धेरै चूनौतीहरू आए, केही गल्तीहरू पनि भए, तर मूल उद्देश्य समाजमा परिवर्तन ल्याउनु नै थियो। यसलाई सही सन्दर्भमा बुझ्दा मात्र हामी नेपालका राजनीतिक घटनाक्रमको मूल्यांकन गर्न सक्छौं।
लेखक - स्वेता भट्ट अखिल नेपाल महिला संघ (क्रान्तिकारी) केन्द्रिय सदस्य,नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र) सुदुरपश्चिम प्रदेश कमिटी सदस्य
